Zastanawiasz się czasem, dlaczego Amerykanie czy Brytyjczycy mierzą się w stopach i calach, a nie w metrach i centymetrach? Dlaczego w Irlandii duży Guinness to pinta, a nie pół litra? Jeżeli limit jest 40 mil na godzinę, to ile mogę jechać w kilometrach? Angielskie jednostki miary i wagi dezorientują nas. Dlatego odpowiedzi na te i podobne pytania znajdziesz w tym artykule.
Zanim wymyślono system metryczny
Od momentu kiedy ludzie zaczęli podróżować w celach handlowych, zaczęła pojawiać się potrzeba jednolitych jednostek miar i wag, które ułatwiłyby dokonanie wymiany towarów. Chociaż już w starożytnym Egipcie czy Rzymie używano takich wyznaczników jak łokieć, czy stopa, to z wiadomych względów nie były one do końca wiarygodne – przecież każdy człowiek ma inne wymiary! To właśnie w czasach istnienia Cesarstwa Rzymskiego rozpowszechniły się takie miary jak stopa (foot), która dzieli się na 12 cali (inches) czy wagi – funt (pound), który z kolei dzieli się na 16 uncji (ounces).
W średniowiecznej Europie wagi i miary ustalane były przez lokalne cechy handlowe (obecne stowarzyszenia), co sprawiało, że wymiary różniły się między miastami. Na przykład, łokieć miał około 40 cm w Niemczech, 70 cm w Niderlandach, a już 94.5 cm w Edynburgu. Takie odstępstwa i brak standardowego wymiaru sprawiały wiele kłopotów przy handlowaniu towarami poza granicami państw, a nawet miast. W Anglii pierwszą próbą wprowadzenia ujednolicenia jednostek miar i wag była już Magna Carta w 1215 roku, która regulowała pomiary win, kukurydzy i tkanin. Później, w XVII jak i XVIII wieku pojawiali się adwokaci głoszący potrzebę wprowadzenia międzynarodowego systemu miar i wag, jednakże tak naprawdę aż do czasów Rewolucji Francuskiej nie pojawiła się konkretna inicjatywa na ujednolicenie tych systemów. Ze względu na to, że w tamtym momencie we Francji używano setek tysięcy różnych standardów, rewolucjoniści chcieli zmiany na jeden, czytelny system.
Początki systemu metrycznego
W 1790 roku Francuskie Zgromadzenie Narodowe wysłało swoich delegatów do Wielkiej Brytanii, Hiszpanii i Stanów Zjednoczonych z propozycją wspólnej pracy nad ujednoliceniem systemu miar i wag. Jednak ze względu na niechęć Brytyjczyków do Francuzów, Wielka Brytania odrzuciła tę propozycję. Dlatego też od tamtego czasu mamy dwa systemy: imperialny, który został oficjalnie ustandaryzowany w Wielkiej Brytanii w 1824 roku i metryczny, czyli ten używany obecnie w Polsce i praktycznie na całym świecie, który został zapoczątkowany we Francji w 1795 roku.
Jak powstał system metryczny i jak go wprowadzano?
Pierwsze wymiary metra zostały określone na podstawie dokładnych obliczeń matematycznych. Metr równał się 1/10.000.000 (jednej dziesięciomilionowej) odległości równika od Bieguna Północnego. Na tej podstawie ustalono inne długości, bazując na systemie dziesiątkowym. Pierwszym krajem, który wprowadził ten system była oczywiście Francja. Początkowo używano nowych jednostek miar i wag na równi z poprzednimi. Dzięki nowemu systemowi rząd mógł sprawniej ściągać podatki. Lokalni poborcy nie mogli naciągać pomiarów dla swoich korzyści. Wraz z podbojami Napoleona, nowy system zaczął być przyjmowany również w innych krajach. Pomimo tego, że Cesarstwo Napoleona nie przetrwało zbyt długo, to wiele krajów, nawet po odzyskaniu niepodległości, zachowała system metryczny. Odgrywał już ważną rolę w handlu międzynarodowym. Po tym jak Portugalia i Niderlandy własnowolnie przyjęły nowy system, zaczął się on coraz szybciej rozpościerać na cały świat. Jednym z ważnych powodów był kolonializm i fakt, że każdy z powyższych krajów posiadał wiele kolonii zagranicznych.
Dlaczego Stany Zjednoczone i Wielka Brytania wciąż używają systemu imperialnego?
Tak naprawdę oficjalnie systemu imperialnego używają tylko trzy kraje – Stany Zjednoczone, Liberia (Afryka) i Myanmar (Azja). W Wielkiej Brytanii obecnie oficjalnym systemem jest metryczny, poza milami, jardami i stopami (które wciąż można spotkać na znakach). Jednak wielu mieszkańców dalej potocznie używa dawnych jednostek. Stany Zjednoczone, które początkowo były kolonią brytyjską, zdecydowały się zachować pierwotne jednostki. W 1968 roku rząd USA zaczął proces przyjęcia systemu metrycznego. Jednakże w 1982 roku, administracja Ronalda Reagana go porzuciła. Mimo wszystko system metryczny jest coraz częściej używany także wśród Amerykanów. Oba uczone są w szkole i oba są używane na produktach żywieniowych czy kosmetykach.
Jak zrozumieć system imperialny?
Na szczęście, w dzisiejszych czasach, dzięki technologii możemy bardzo szybko przekalkulować sobie imperialne jednostki na metryczne i odwrotnie. Można to zrobić np.
na polskiej stronie metric-conversions i angielskiej convert.french-property
Dla tych jednak, którzy chcieliby mieć pojęcie o podstawach przedstawiamy krótką tabelkę.
| System imperialny | System metryczny |
| 1 in (inch – cal) | 2.54 cm (centimetres*) |
| 1 ft (foot – stopa) | 30.48 cm |
| 1 yd (yard – jard) | 0.9144 m (metres*) |
| 1 m (mile – mila) | 1.6093 km (kilometres*) |
| 1 pt (pint czyt. ‘pajnt’) | 568 ml w UK / 473 ml w USA |
| 1 lb (pound – funt) | 453.59 g (grams) |
* użyta pisownia to angielski brytyjski (amerykańskie końcówki -er)